هنر چیدن آجر را در بناها به منظور عرضهٔ نماهای تزئینی متناسب با شکل و هیئت کلی بنا را آجر کاری می‌نامند. معماران ایرانی کوشیده‌اند تا با کاربرد گسترده آجر در گونه‌های مختلف تزئینی حالت ارگانیک این ماده را در ارتباط با شکل بنا حفظ کنند. معماران ایرانی (با توجه به آثار به جای مانده) از سدهٔ چهارم هجری به بعد در زمینهٔ آجر کاری، شیوه‌های گوناگونی را آزموده‌اند.هنگامی که آجر از کوره بیرون می آید خشک است.

آجر واکوب و آبمال برای ساختن آجرهای صاف جهت کار در نما، خشت بیرون آمده از قالب چوبی مانند ماله واکوب می‌کردند وبا دست آغشته به آب رویهٔ آن را صاف می‌کردند. نمونهٔ قدیمی این شیوه را در آجرهای نمای گنبد قابوس شاهد هستیم. (آجر ریشه دار نوعی آجر واکوب است). آجر پیش بر با توجه به طرح و نقشهٔ تهیه شده و در اندازه‌های مشخص، در محل نزدیک به کار، خشت نیمه خشک را با سیم یا چاقو به شکل

از آنجایی که آجر را از پختن خشت خام بدست می‌آورند، در تمام دورهٔ های تاریخی ابعادش کمابیش نزدیک به خشت بوده است. ابعاد آجر یا ابعاد آجر نما در هر بنای تاریخی قطعاً نمایانگر دورهٔ تاریخی آن نیست؛ به این معنا که در هر مقطع تاریخی با توجه به نوع خاک و مکان و شیوه اجرا، ابعاد آجر تغییر می‌کند. (مثلاً اگر خاک سست باشد، ابعاد آجر کوچک‌تر می‌شود)در دوران ایلامی استفاده آجر به صورت کامل، بیشتر از کاربرد آن به صورت نیمه است.

جنس انواع آجر و کاربردر آن بسته به نوع کوره، ترکیب خاک خشت، میزان حرارت کوره و دوری و نزدیکی آن به مرکز حرارت فرق می‌کند و در نتیجه محل کاربرد آن‌ها نیز بسته به نوعشان متفاوت است.آجر جوش : که بیشتر از گونه‌های دیگر حرارت دیده و در مجاورت آتش قرار داشته قدرت جذب آب را ازدست می‌دهد و در نتیجه آن را در پی یا در پله (جایی که پا خور زیاد است) به کار می‌برند. از این نوع آجر، دو جوش نیز وجود دارد.

تهیه خاک رس: خاک رسی که برای آجر انتخاب می‌کنند لازم نیست که رس خالص بوده فقط کافی است که ناخالصی نظیر چوب، زغال، ریشه گیاهی نداشته باشد. زیرا این مواد هنگام پختن آجر در داخل کوره سوخته و جای آن خالی می‌ماند و مقاومت آجر را کم می‌کند.عمل آوردن خاک: منظور از عمل آوردن خاک آنست که خاکی یکدست و عاری از کلوخه و مواد خارجی مخصوصاً مواد آلی داشته باشیم. برای اینکار خاک را هوا می‌دهند،

آجرهای فشاری: دلیل نامگذاری این نوع آجر اینست که در ابتدای تولید این نوع آجر، خشت آن با دست زده می‌شد و با فشار دستی کارگران خشت زن گوشه‌های قالب به وسیله گل مخصوص پر می‌گردید. ابعاد این نوع آجر ۵×۱۰×۲۰ یا ۵/۵×۱۱×۲۲ سانتیمتر است. این نوع آجر برای کلیه کارهای ساختمانی مانند گره‌چینی، طاق ضربی، دیوارهای حمال و تیغه چینی مناسب است.آجرهای ماشینی: آجر ماشینی یا آجر سوراخ‌

آجر دستی (فشاری) هفت هزار سال است که با دستان هنرمند قشر زحمتکش شکل گرفته و مستحکم کننده و زیبا ساز کاخ‌ها، عبادتگاه‌ها، مدرسه‌ها، مسجدها و ساختمان‌ها بوده است اما امروزه این صنعت دستی هزاران ساله آخرین نفسهای خود را می‌کشد در توسعه شهری تهران از کوره‌های آجر دستی حوالی میدان شوش، جاده ری قدیم و هاشم‌آباد هیچ اثری بجای نمانده است اما درمحمود آباد هنوز تعداد ۳۰ میل دودکش آجری

آجر سفال از قدیمی ترین مصالح ساختمانی است که قدمت آن بنا به عقیده برخی از باستان شناسان به ده هزار سال پیش می رسد. در ایران بقایای کوره های سفال پزی و آجر سفال سفال پزی در شوش و سیلک کاشان که تاریخ آنها به هزاره چهارم پیش از میلاد می رسد پیدا شده است. همچنین نشانه هایی از تولید و مصرف آجر سفال سفال در هندوستان به دست آمده که حاکی از سابقه شش هزار ساله آجر سفال در آن کشور است.

آجر نسوز نوعی آجر است که از خاکهای چینی و نسوز تولید شده و با ساختار مولکولی متراکم و ظریف در دمای بالای ۱۵۰۰ درجه سانتیگراد ساخته میشود و همانطور که از اسم آن برمی آید این آجر با مقاومت حرارتی بالایی که دارد در کورهها و پاتیل ها و عایقکاری صنعتی کاربرد فراوان دارد.البته از نوع معمولی آن نیز امروزه در نماهای آجر ساختمانها استفاده می شود.مواد پایه آجر های نسوز امیران کانیهای معدنی خیلی خاص و پوکه های معدنی